Đọc đoạn trích:
Hãy đánh thức dậy, đất đai!
cho áo em tôi không còn vá vai
cho phần gạo mỗi nhà không còn thay bằng ngô, khoai, sắn,…
xin bắt đầu từ cơm no, áo ấm
rồi thì đi xa hơn – đẹp, và giàu, và sung sướng hơn
Khoáng sản tiềm tàng trong ruột núi non
châu báu vô biên dưới thềm lục địa
rừng đại ngàn bạc vàng là thế
phù sa muôn đời như sữa mẹ
sông giàu đằng sông và bể giàu đằng bể
còn mặt đất hôm nay thì em nghĩ thế nào?
lòng đất giàu, mặt đất cứ nghèo sao?
***
Lúc này ta làm thơ cho nhau
đưa đấy mà chỉ mấy lời ngọt lạt
ta ca hát quá nhiều về tiềm lực
tiềm lực còn ngủ yên…
Tp. Hồ Chí Minh 1980 – 1982
(Trích “Đánh thức tiềm lực”, Ánh trăng – Cát trắng – Mẹ và em,
Nguyễn Duy, NXB Hội Nhà văn, 2015, tr. 289 – 290)
Thực hiện các yêu cầu sau:
Câu 1: Đoạn trích được viết theo thể thơ nào?
Câu 2: Trong đoạn trích, tác giả đã nhắc đến những yếu tố nào thuộc về tiềm lực tự nhiên của đất nước?
Câu 3: Nêu hiệu quả của việc sử dụng câu hỏi tu từ trong đoạn trích.
Câu 4: Theo anh (chị) quan điểm của tác giả trong hai dòng thơ: ta ca hát quá nhiều về tiềm lực / tiềm lực còn ngủ yên có còn phù hợp với thực tiễn ngày nay không? Vì sao?
(Đề thi THPT Quốc gia 2018 môn Ngữ văn)
Câu 1: Đoạn trích được viết theo thể thơ tự do.
Câu 2: Trong đoạn trích, những yếu tố thuộc tiềm lực tự nhiên của đất nước được tác giả nhắc đến gồm: đất đai, khoáng sản, châu báu, rừng, phù sa, sông, bể.
Câu 3:
- Câu hỏi tu từ được sử dụng trong đoạn trích là: “còn mặt đất hôm nay thì em nghĩ thế nào? - lòng đất rất giàu, mặt đất cứ nghèo sao?”. Chữ “giàu” thứ nhất là giàu tài nguyên; chữ “giàu thứ hai” được hiểu là nhân dân, đất nước còn nghèo khổ, thiếu thốn.
- Tác dụng của câu hỏi tu từ:
+ Nhắc nhở mỗi người tự có ý thức trong việc sử dụng, khai thác tiềm lực tự nhiên của đất nước để góp phần xây dựng đất nước giàu đẹp.
+ Than thở, tiếc nuối về hiện thực đất nước nhiều tài nguyên nhưng khai thác không hợp lí, người dân không được sống, hưởng ấm no hạnh phúc từ tài nguyên giàu có của đất nước mà vẫn nghèo đói.
Câu 4:
- Quan điểm của tác giả trong hai câu thơ “ta ca hát quá nhiều về tiềm lực/ tiềm lực còn ngủ yên” vẫn phù hợp với thực tiễn đất nước ngày nay.
- Vì:
+ Tài nguyên thiên nhiên của đất nước vẫn chưa được khai thác hết.
+ Tiềm lực về con người chưa được sử dụng hợp lí, chưa phát huy hết sự sáng tạo, khả năng làm việc, cống hiến của con người.
Câu 1:
* Phương pháp: Căn cứ vào các thể thơ đã được học.
* Cách giải:
Đoạn trích trên được viết theo thể thơ: tự do
Câu 2:
* Phương pháp: Đọc, tìm ý.
* Cách giải:
Trong đoạn trích, những yếu tố thuộc về tiềm lực tự nhiên của đất nước là: đất đai, khoáng sản, châu báu, rừng đại ngàn, phù sa, sông bể.
Câu 3:
* Phương pháp: Phân tích, tổng hợp.
* Cách giải:
Hiệu quả của việc sử dụng câu hỏi tu từ trong đoạn trích:
Xoáy sâu vào vấn đề: Tiềm lực tự nhiên của đất nước và việc đánh thức tiềm lực ấy.
Sự trăn trở của người viết về việc đánh thức tiềm lực quốc gia và khai thác có hiệu quả những nguồn lực đó.
Nhắc nhở mỗi cá nhân: tự vấn, tự hỏi về sự đối lập giữa cuộc sống hiện tại còn nghèo khó và sự giàu có của tài nguyên đất nước
Câu 4:
* Phương pháp: Phân tích, tổng hợp, bình luận.
* Cách giải:
Quan điểm của tác giả trong hai dòng thơ: phù hợp với thực tiễn hiện nay. Vì:
Trước hết, hai câu thơ là sự tự hào về tài nguyên thiên nhiên phong phú của đất nước. Nhưng trên tất cả là sự trăn trở của tác giả về việc chúng ta mới chỉ khai thác và tận dụng được một phần nhỏ trong sự giàu có của tài nguyên đất nước, mà sự khai thác ấy thực tế chưa đúng cách, chưa đi cùng sự bảo vệ, giữ gìn khiến tài nguyên thiên nhiên đất nước hoang phí, dần cạn kiệt. Trong khi đó tiềm lực thực sự của đất nước còn phong phú, còn cần sự "đánh thức" một cách khoa học, bền vững.